Το ενδιαφέρον ερευνητών και επιστημόνων από όλο τον κόσμο – και ειδικά από την Κίνα – προσελκύει το Εργαστήριο Ερευνών Νεοελληνικής Φιλοσοφίας, που λειτουργεί στον Τομέα Φιλοσοφίας του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων.Πρόκειται για ένα μοναδικό Εργαστήριο στην Ελλάδα και την Ευρώπη, καθώς συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό εξαιρετικά σπάνιων και πλούσιων αυτοτελών συλλογών, που αποτελούνται από περίπου 40.000 αρχεία, χειρόγραφα και κείμενα. Το πολιτιστικό του περιεχόμενο αφορά τη ζωή, το έργο και τη δευτερεύουσα βιβλιογραφία όλων των Νεοελλήνων στοχαστών που υπηρέτησαν τη Φιλοσοφία.Ορισμένα από τα χειρόγραφα Ελλήνων φιλοσόφων της περιόδου της Τουρκοκρατίας, αλλά και μεταγενεστέρων, αποτελούν “codices unicos” σύμφωνα με την έως σήμερα έρευνα. Πρόκειται για χειρόγραφες και έντυπες πηγές, που αφορούν τη λειτουργία των σχολείων και κάθε είδους πνευματικής εστίας κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Είναι τεκμήρια που αναφέρονται σε προγράμματα των Σχολών της Κρήτης, του Αγίου Όρους, των Ιωαννίνων, της Κοζάνης της Χίου και άλλων. Μαζί με τις συλλογές συνυπάρχουν σημαντικά αρχεία, που είναι στη διάθεση των μελετητών. Για παράδειγμα, Αρχείο προσωπογραφιών φιλοσόφων και λογίων που δραστηριοποιήθηκαν στον ελληνικό χώρο και τη Διασπορά, καθώς και σπάνιες χακλογραφίες, λιθογραφίες, φωτογραφίες που αναφέρονται στην πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ο διευθυντής του Εργαστηρίου, καθηγητής Ιστορίας της Φιλοσοφίας Κωνσταντίνος Πέτσιος, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, εξηγεί ότι το Εργαστήριο καλύπτει διδακτικές και ερευνητικές ανάγκες με αντικείμενο την Ιστορία της Νεοελληνικής Φιλοσοφίας και Επιστήμης, από τα μέσα του 15ου αιώνα έως τη σύγχρονη εποχή. Μάλιστα, επισημαίνει, στόχος είναι η συγκέντρωση, διάσωση και αξιοποίηση πρωτογενούς αρχειακού υλικού, η συλλογή τεκμηρίων, καθώς και η λειτουργία εξειδικευμένης βιβλιοθήκης. Ειδικά για τη βιβλιοθήκη, η οποία τα τελευταία χρόνια έγινε και ψηφιακή, αναφέρει ότι την επισκέπτονται και την αξιοποιούν ερευνητικά προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, μελετητές και καθηγητές από πολλά πανεπιστήμια. Ο αριθμός των επισκεπτών ξεπερνά τις 330.000, ενώ το ενδιαφέρον προέρχεται κυρίως από την Κίνα, όπου γνωρίζουν “άνθιση” τελευταία οι ελληνικές σπουδές, και ακολουθεί η Αμερική. Στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου (www. Kenef.phil.uoi.gr) προβάλλονται 35.000 τεκμήρια, δίδονται στοιχεία για 12.500 συγγραφείς, ενώ είναι δυνατή και η πρόσβαση, λόγω κατάλληλης επεξεργασίας, σε πάνω από 150.000 ψηφιοποιημένες σελίδες “παλαίτυπων” κειμένων και άρθρων.
Κάθε κείμενο συνοδεύεται από αναλυτικά περιεχόμενα και υπάρχουν πολλαπλές δυνατότητες αναζήτησης. Για έναν μεγάλο αριθμό τεκμηρίων, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να διαβάσει τα περιεχόμενα και τις περιλήψεις – κυρίως στα αγγλικά – ενώ υπάρχουν και ελληνικές περιλήψεις ξενόγλωσσων κειμένων. Μέσα στους στόχους του Εργαστηρίου είναι και η επανέκδοση σπάνιων φιλοσοφικών κειμένων. Ήδη κυκλοφορούν σε πρώτη έκδοση το “Συνταγμάτιον της Μεταφυσικής” του Κεφαλλονίτη φιλοσόφου Βικέντιου Δαμοδού, ο οποίος έζησε το 18ο αιώνα, και η “Λογική” του Κερκυραίου Διδασκάλου και Διαφωτιστή Ευγένιου Βούλγαρη (ή Βούλγαρι). Ανέκδοτα χειρόγραφα και σχετικές μελέτες δημοσιεύονται στο περιοδικό του Εργαστηρίου, που φέρει τον τίτλο “Κάτοπρον Νεοελληνικής Φιλοσοφίας”. Οι συλλογές εμπλουτίζονται συνέχεια με νέα αποκτήματα και καταγράφονται στο Βιβλίο Εισαγωγής και στη συνέχεια ταξινομούνται χρονολογικά. Στον χώρο του Εργαστηρίου διεξάγονται σεμινάρια από καθηγητές ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, καθώς και από ερευνητές, οι οποίοι ασχολούνται με εξειδικευμένα προβλήματα της Νεοελληνικής Φιλοσοφίας και Επιστήμης, ενώ κατά καιρούς διοργανώθηκαν σημαντικές εκθέσεις αφιερώματα σε Έλληνες λόγιους και φιλοσόφους. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε τον Νοέμβριο του 1993 από τον καθηγητή Φιλοσοφίας Νίκο Ψημμένο. Αρχικά, το Εργαστήριο λειτουργούσε ατύπως ως Κέντρο, ενώ από το Δεκέμβριο του 2002, με Προεδρικό Διάταγμα, προσέλαβε θεσμική υπόσταση και οργανώθηκε με διοικητική αυτοτέλεια. Το Εργαστήριο τιμήθηκε, για τις δραστηριότητές του και τη συμβολή του στην επιστημονική έρευνα, με δύο βραβεία Αριστείας από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα “Κοινωνία της Πληροφορίας”.
